Na skraju Krajny, gdzie zachód kończy się wielkim borem, z którego dwa dorzecza: Wisły i Odry początek biorą, gdzie woda od wieków nieskażona i jezioro czyste, w lasach grzyby dorodne, jeżyny, jagody soczyste – tak o walorach przyrodniczych okolic Lutowa pisze jeden z jego mieszkańców.
Lutowo to wieś położona w centralnej części Pojezierza Krajeńskiego, w gminie Sępólno Krajeńskie, oddalona o ok. 3 km od Jeziora Lutowskiego i ok. 6 km od Sępólna Kraj. Nazwa wsi na przestrzeni wieków ulegała zmianom – od nazwy Luthow w XIV wieku przez Lutowo Wielkie (Gross Lutau) w czasach zaborów.
Pierwsza wzmianka źródłowa o Lutowie pochodzi z 1370 roku, kiedy to wieś została sprzedana przez ówczesnych właścicieli arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. Przez wieki Lutowo należało do archidiakonatu i często było oddawane w dzierżawę w zamian za czynsz. W 1772 roku Lutowo i całą Krajnę włączono do zaboru pruskiego.
W 1818 roku dawne ziemie arcybiskupie rozprzedano dotychczasowym dzierżawcom i nowym osadnikom. Pod koniec XIX wieku wieś zamieszkiwało 461 katolików i 154 ewangelików, na zabudowania składało się 200 budynków mieszkalnych, w tym 86 domów murowanych, a obszar uprawy liczył 4984 morgi. W 1920 roku w wyniku ustaleń traktatu wersalskiego Lutowo znalazło się po polskiej stronie granicy – w nowo utworzonym powiecie sępoleńskim. Wówczas 89% mieszkańców wsi stanowili Polacy, 10,3% Niemcy, a 0,7% Żydzi.
Obecnie w Lutowie możemy oglądać wiele budynków, które powstawały w czynie społecznym w czasach działania Gromadzkiej Rady Narodowej, czyli od lat pięćdziesiątych do siedemdziesiątych XX wieku. Są to m.in. szkoła, dawna poczta, WOK czy OSP. Z zabytków architektury warto wspomnieć murowany kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, zbudowany w 1929 roku w miejscu wcześniejszych drewnianych kościołów z XVII i XVIII wieku. We wnętrzu uwagę zwraca barokowy lewy boczny ołtarz. Z dawnej zabudowy wsi ocalało kilka drewnianych chałup z XVIII i XIX wieku o konstrukcji zrębowej i sumikowo-łątkowej, z dachami siodłowymi, oraz ceglane budynki z przełomu XIX i XX wieku.
W Lutowie prężnie działa Wiejski Ośrodek Kultury. Zaprasza na wydarzenia kulturalne i plenerowe, m.in. Biesiadę lutowską. Wiele osób jest zrzeszonych w Kole Gospodyń Wiejskich, Ochotniczej Straży Pożarnej oraz regionalnym muzycznym zespole Lutowianie.
Zachęcamy do przechadzki szlakami turystycznymi, które prowadzą przez Lutowo do pobliskich lasów i Jeziora Lutowskiego. 4 km na północny zachód znajduje się ścisły rezerwat torfowiskowy „Lutowo”. Jest to najstarszy rezerwat w Krajeńskim Parku Krajobrazowym.
Lutowo, rys. Kama Dembińska